तोला साबर धरे ला … Tola Sabar Dhare La

आज अक्षय तृतीया हे, आज के दिन से सादी-बियाह के सुरुवात होथे। घर के सियान मन अपन नोनी-बाबू के लगन के काम करथे। छोटे छोटे लइका मन घलो पूरा बिधि-बिधान ले अपन पुतरा-पुतरी के बिहाव रचाथे। अइसन करत करत लइका मन सामाजिक कार्य-ब्यवहार ल खुदे ले सिखत रीथे। कई जगा म घर-परिवार के संगे-संग पूरा के पूरा गांव ह लइका मन के रचे बिहाव के कार्यक्रम म सामिल होथे। तेकर सेती कहे जाथे कि अक्षय तृतीया ह सामाजिक अउ सांस्कृतिक सिक्षा के तिहार ऐ।

फोटो साभार – राहुल गाय्वाला

बिहाव
बिहाव ह हमर परमुख संस्कार हे। जतका महत्म ये संस्कार के आदमी के जीवन म हे ओतका अउ कोनों संस्कार के नई हे। इहि बात ए कि ये संस्कार ह दुनिया के हर कोती पाय जाथे। विभिन्न परदेस अउ जाति म बिहाव के आने-आने परथा हे। छत्तीसगढ़ के भी अपन अलग बिहाव के रीत हे। आर्य अउ अनार्य दुनों के मिले-जुले बिहाव परथा ह ये अंचल म देखे जा सकथे। तीन दिन म पूरा होवइया बिहाव ल “तीनतेलिया” अउ पांच दिन म पूरा होवइया बिहाव ल “पांचतेलिया” कहे जाथे। एमा कोनों परकार के अंतर नई होवय। असल म एला गरीब अउ अमीर मन के अपन अपन रीत की सक-थन । संभवतः गरीब मन बिहाव ल जल्दी निपटाय बर “तीनतेलिया” के अउ धनवान मन बिसतार करके “पांचतेलिया” के प्रचलन करिस होही। अउ पीढ़ी दर पीढ़ी इहि रूप म मनावत गिस। का गरीब का अमीर सबो-झन “तीनतेलिया” ल अपनाए के बाद आजकल तो दू दिन के “दूतेलिया” बिहाव के रीत सुरु हो गे हे।

बिहाव के गीत दू रूप म दिखथे। जहां वर पक्ष कोती के गाए जाय वाला गीत म उत्साह अउ हर्ष रीथे, उंहे कन्या पक्ष कोती के गाए जाय वाला गीत म विषाद के भाव जादा रीथे। कन्या ल जहां अपन मायके छोड़े के दुःख रीथे, उंहे माँ-बाप ल अपन दुलारी से बिछोह के दरद होथे। बिहाव के अवसर म कई परकार के बिधि-बिधान म गाए जाय वाला गीत म चुलमाटी, तेलचघी, मायमौरी, नहडोरी (बरात प्रस्थान), परघनी (बरात स्वागत), भड़उनी व गारी, टिकावन, भांवर, बिदा, पठौनी या गौना के गीत परमुख हे।

आज ले बिहाव के अवसर म गाये जाय वाला गीत ल एक-एक करके आप-मन ल सुनाबो, आज बारी हे चुलमाटी गीत के

चुलमाटी
चुलमाटी ले बिहाव के सुरुवात माने जाथे। ढेड़हिन/सुवासिन (जेमां वर के भउजी, बहिनी अउ फूफू सामिल रीथे) बिहाव के चूल्हा खातिर माटी लाय-बर देवस्थल या जलासय के किनारे म जाथे। उंहा ढेडहा (जीजा, फूफा) अउ ढेड़ही (बहिनी, फूफू) के ही काम रीथे। इंहा “साबर” (सब्बल) ले माटी कोड़े जाथे। माटी कोड़त समय सुवासिन मन एक संग गीत गा उठथे। गीत गात माटी कोड़ ले जाथे। तहान गीत गात गात सुवासिन मन घर आथे। चुलमाटी के गीत म बियंग के स्वर ह परमुख होथे।

 

तोला साबर धरे ला, तोला साबर धरे ला
तोला साबर धरे ला, नई आवय मित धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन बहिनी ल तीर धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन बहिनी ल तीर धीरे धीरे

तोला पर्रा बोहे ला, तोला पर्रा बोहे ला
(पुरुष – सुनत हस सुवासिन)
(स्त्री – सुनत हावव~)
तोला पर्रा बोहे ला, नई आवय मित धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन भाई ल तीर धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन भाई ल तीर धीरे धीरे

तोला माटी कोड़े ला, तोला माटी कोड़े ला
(स्त्री – सुनत हस सुवासन)
(पुरुष – अरे ददा रे~)
तोला माटी कोड़े ला, नई आवय मित धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन बहिनी ल तीर धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन बहिनी ल तीर धीरे धीरे

तोला माटी झोंके ला, तोला माटी झोंके ला
तोला माटी झोंके ला, नई आवय मित धीरे धीरे
धीरे धीरे तैं कछोरा ला ढील धीरे धीरे
धीरे धीरे तैं कछोरा ला ढील धीरे धीरे

तोला धोती पहिरे ला,तोला धोती पहिरे ला
(स्त्री – बने सम्हाल के पहिरबे)
(पुरुष – छुटत हे)
तोला धोती पहिरे ला,नई आवय मित धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन टोलगी खोंच धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन टोलगी खोंच धीरे धीरे

तोला लुगरा पहिरे ला,तोला लुगरा पहिरे ला
(पुरुष – अरे बने सम्हाल के पहिन ले सुवासिन)
(स्त्री – कईसे मोला पहिरे ल नई आही का)
(पुरुष – अरे लुगरा के छोर ह घिसलत हे)
(स्त्री – अरे एमा तोला का जलन जात हे)
तोला लुगरा पहिरे ला, नई आवय मित धीरे धीरे
धीरे धीरे तैं कछोरा ल भींच धीरे धीरे
धीरे धीरे तैं कछोरा ल भींच धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन बहिनी ल तीर धीरे धीरे

धीरे धीरे अपन बहिनी ल तीर धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन भाई ल तीर धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन बहिनी ल तीर धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन भाई ल तीर धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन बहिनी ल तीर धीरे धीरे
धीरे धीरे अपन भाई ल तीर धीरे धीरे


गायन शैली : ?
गीतकार : ?
रचना के वर्ष : ?
संगीतकार : ?
गायन : रेखा देवार व साथी
संस्‍था/लोककला मंच : ?

 

यहाँ से आप MP3 डाउनलोड कर सकते हैं

गीत सुन के कईसे लागिस बताये बर झन भुलाहु संगी हो …

13 टिप्पणियां (+add yours?)

  1. Harihar Vaishnav
    मई 06, 2011 @ 17:46:41

    Bhaaii Rajesh Chandrakar jii

    Lok sanskriti ke apsanskritikaran ko le kar aapakii chintaa waazib hai.
    Aap apane is blog ke maadhyam se jo kaam kar rahe hain usake liye aap kotishah badhaaii ke paatra hain. Chhattisgarh kii lok sanskriti aur kalaa ko sahejane aur prakash mein laane ke aapke is mahatwapuurna prayaas ko mera pranaam. Aaj se aapane bihaaw giiton ke prastutikaran kaa silsila aarambha kiyaa hai wah to aur bhii swaagat yogya hai. Udhar bhaaii shri Rahul Singh jii aur bhaaii Sanjeev Tiwari jii bhii hamein laabhaanwit kar rahe hain. Aap logon kaa pryaas stutya hai. Aabhaar aap sab kaa.
    Ek anurodh: aapne is geet ke parichay mein ”bhaabhii” aur ”buaa” shabdon kaa prayog kiyaa hai, kyaa inakii jagah teth chhattisgarhi shabdon ”bhaujii” aur ”phuphu” athawaa ”phuaa” kaa prayog adhik samiichiin nahin hota.

    प्रतिक्रिया

  2. राहुल सिंह
    मई 06, 2011 @ 21:59:51

    बढि़या गीत. बिहाव गीत के दू ठन छपे किताब देखे बर मिले है, एक गंडई वाला पीसीलाल यादव जी के अउ दूसर अकलतरा के श्रीमती गोमती चंदेल जी के.

    प्रतिक्रिया

  3. Dhannuछत्तीसगढ़िया
    मई 08, 2011 @ 12:55:22

    वाह
    बिहाव के सिजन मा ये गीत ला सुन मन झुमर गे।
    मन तो करत हे बस गाढा बाजा मा कुद2 के नांचव।
    धन्यवाद

    प्रतिक्रिया

  4. mahendra patel
    मई 09, 2011 @ 13:42:15

    apan sanskriti se koun la pyar nahi rahe sangvari har koi chaetey ki apan sanskriti ke god ma samay bitaye par sab jan y nasib nahi hoye ye geeth la sun ke chatisgarh ke wo bini mati ke khusboo se mann taja ho gey

    प्रतिक्रिया

  5. sudarshan singh
    मई 15, 2011 @ 11:39:41

    bar bihav ke din ma sughar bihav geet sangi bada nik lagis

    प्रतिक्रिया

  6. kishor agrawal
    जून 19, 2011 @ 23:54:39

    mai har bahut pahili aisan sochaon ke chhattisgarhi ke gaon man ke riti rivaj ke ek than jagah hona chahi. ela aap man ha bane banaev hao. mola abbad pasand aais re bhai. mola chhattisgarhi ma likhe la nai aavay fer kosis kare hanv

    प्रतिक्रिया

  7. सीताराम सेन
    अप्रैल 08, 2012 @ 20:57:30

    ए अवाज मोला मोर फुफु दीदी अशोमती सेन ग्राम बोरिद के अवाज के सुरता देवा डरिस .आप ल बहुत2 धन्यवाद!

    प्रतिक्रिया

  8. VIKESH DEWANGAN
    मई 03, 2012 @ 17:16:04

    ADBAD NIK LAGIS SANGI MAJA AAGE

    प्रतिक्रिया

  9. chhaliyaramsahani
    जनवरी 29, 2015 @ 17:07:57

    Bhadauni chhttishgarhi ke gurtur suwad hare.

    प्रतिक्रिया

  10. Chhaliya Ram Sahani 'ANGRA'
    जनवरी 30, 2015 @ 13:39:48

    Rekha ke awaj bahut meeth he.

    प्रतिक्रिया

  11. Devendra Ramachandra chitriv
    मार्च 28, 2017 @ 17:32:31

    Itni sunder awaz Maine ajtak nahi Kat suni wah kismatbai Dewar markam

    प्रतिक्रिया

टिप्पणी करे

हमारी यह पेशकश आपको पसंद आई ?
अपना ईमेल आईडी डालकर इस ब्लॉग की
सदस्यता लें और हमारी हर संगीतमय भेंट
को अपने ईमेल में प्राप्त करें.

Join 793 other subscribers

हमसे जुड़ें ...
Twitter Google+ Youtube


.

क्रियेटिव कॉमन्स लाइसेंस


सर्वाधिकार सुरक्षित। इस ब्लॉग में प्रकाशित कृतियों का कॉपीराईट लोकगीत-गाथा/लेख से जुड़े गीतकार, संगीतकार, गायक-गायिका आदि उससे जुड़े सभी कलाकारों / लेखकों / अनुवादकों / छायाकारों का है। इस संकलन का कॉपीराईट छत्तीसगढी गीत संगी का है। जिसका अव्यावसायिक उपयोग करना हो तो कलाकारों/लेखकों/अनुवादकों के नाम के साथ ब्लॉग की लिंक का उल्लेख करना अनिवार्य है। इस ब्लॉग से जो भी सामग्री/लेख/गीत-गाथा/संगीत लिया जाये वह अपने मूल स्वरूप में ही रहना चाहिये, उनसे किसी भी प्रकार की छेड़छाड़ अथवा फ़ेरबदल नहीं किया जा सकेगा। बगैर अनुमति किसी भी सामग्री के व्यावसायिक उपयोग किये जाने पर कानूनी कार्रवाई एवं सार्वजनिक निंदा की जायेगी...